थर्ड वर्ल्ड वॉर - 5 - व्हेनेझुएला - लोकशाही विरुद्ध हुकूमशाही

     

     गेल्या काही महिन्यांमध्येही व्हेनेझुएला चलन मूल्याचे मूल्य इतके कमकुवत झाले आहे की चलनवाढ फक्त चालूच आहे आणि सामान्य व्हेनेझुएला कामगार अगदी मूलभूत वस्तूही घेऊ शकत नाही.  

     व्हेनेझुएलामध्ये सर्वार्धिक मोठे तेल साठे आहेत. पण असे असतानाही आज व्हेनेझुएला सर्वात वाईट आर्थिक संकटांचा सामना करत आहे.  थोडं मागे जाऊन ह्याचा ऐतिहासिक घडामोडीचा आढावा घेतला तर बऱ्याच गोष्टीचे मुळ लक्षात येते. 1990 च्या दशकातील उत्तरार्धात माजी अध्यक्ष असलेले ह्युगो चावेझ यांनी व्हेनेझुएलामध्ये तेल व्यवहाराद्वारे येत असलेल्या पैशामधून "मिझनेस" (Missions)म्हणून ओळखले जाणारे अनेक कार्यक्रमाअंतर्गत दारिद्र्य कमी करणे, असमानतेचा सामना करणे तसेच विनामूल्य आरोग्य सेवा प्रदान, मोफत शिक्षण व व्यक्तींना शिक्षक म्हणून रुजू होण्यासाठीच प्रशिक्षण सुरू केले.

     चावेझ यांनी ग्रामीण भागात या क्लिनिकमध्ये येऊन हजारोंनी क्युबाचे डॉक्टर आयात केले.  ह्यासाठीचा लागणारा पैसा तेल उत्पन्नातील घेतला जाऊ लागला. मात्र असे करत असताना पेट्रोलियमच्या किमतीतील झालेली लक्षणीय घट व्हेनेझुएला सरकारला भरून काढण्यात अक्षमता निर्माण झाली. त्यातच, व्हेनेझुएलाचे पेट्रोलियम कमीत कमी दरात सहयोगींना विकण्यास बांधील होते.  परिणामी उत्पन्न महसूल केवळ खर्च होत राहिल्याने पायाभूत सुविधांकडे सरकार लक्ष देण्यास अकार्यक्षम ठरत गेले. 

      ह्यावर उपाय म्हणून व्हेनेझुएला सरकारने अधिक पैसे छापून महसुलाची गरज असल्याचे उत्तर दिले. त्यामुळे चलनवाढीचा दरही वाढला, कारण चलन खरेदीच्या पैशात चलन वाढते. चावेझ आणि त्याचे उत्तराधिकारी निकोलस मदुरो यांनी मोठ्या चलनवाढीच्या बदलांमुळे या वाढत्या चलनवाढीला प्रतिसाद दिला.

     2008 मध्ये पहिला बदल झाला तेव्हा व्हेनेझुएला मानक बोलिव्हरपासून बॉलिव्हर फुएरटे (मजबूत) वर वळला तेव्हा जुने चलन 1,000 युनिट्सचे होते.  ऑगस्ट 2018 मध्ये व्हेनेझुएलाने पुन्हा चलनात बदल केले, यावेळी बॉलिव्हर सोबेरानो (सार्वभौम) सह मजबूत बोलिव्हरची जागा घेतली. ही चलन मूळ बॉलीव्हर्सच्या 10 दशलक्षांपेक्षा अधिक किमतीची आहे जी एक दशकापूर्वीपेक्षा किंचित जास्त होती.  (चलन बदल संदर्भातील माहिती गुगल वरून घेण्यात आली आहे.)  परंतु या चलन बदलांनी अजुनही काही मदत झाली नाही त्यामुळे परिस्थितीही नियंत्रणात आली नाही.

     ह्या सर्वांचा परिणाम थेट व्हेनेझुएला स्थायिक नागरिकांवर होत आहे. सरकारी सबसिडीशिवाय व्हेनेझुएलाचे लोक अन्न खाऊ शकत नाही.  औषधे महागले, बाहेरून वस्तूंचे आयात करण्यात सरकार अकार्यक्षमता दाखवते.

     दक्षिण अमेरिकेचा देश बऱ्याच वर्षांपासून खाली घसरत आहे.  राजकीय अपयशीपणामुळे हायपरिनफ्लॉवर, पावर कट आणि अन्न व औषधांची कमतरता वाढली आहे.  अलीकडील वर्षांत 30 दशलक्षांहून अधिक व्हेनेझुएलांनी देश सोडला आहे. आताचे अध्यक्ष निकोलस मदुरो यांना बाहेर काढण्यासाठी विरोधी पक्षाने केलेल्या वाढत्या प्रयत्नांमध्ये व्हेनेझुएलाचे राजकीय संकट उकळते आहे.  

     काही समस्या बर्याच काळापासून तशाच सुरू असतात. व्हेनेझुएलाचे आताचे मदुरो आणि त्यांचे पूर्वीचे राष्ट्राध्यक्ष ह्यूगो चावेझ आहेत, जे नागरिकांच्या सध्याच्या क्रोधाचे जास्त लक्ष्य आहेत.

     चावेझ यांचे समाजवादी धोरणे ज्यायोगे गरीबांना मदत करण्यास मदत केली गेली. उदाहरणार्थ, किंमत नियंत्रणे, पीठ, स्वयंपाक तेल आणि टॉयलेटरीजची किंमत कमी करून गरीबांना मूलभूत वस्तूंपेक्षा जास्त परवडण्याकरिता अल्प दरात उपलब्ध करून दिले. परंतु त्यामुळे या वस्तूंचे उत्पादन करणाऱ्या व्हेनेझुएला व्यावसायिकांना इथली गुंतवणूक यापुढे फायदेशीर वाटत नाही.

     वरील सर्व महिती ही व्हेनेझुएलाचा पूर्व व सद्य इतिहासाला जोडून आहे. मात्र चालू काळात व्हेनेझुएलाची ही परिस्थिती दिवसेंदिवस अनेक घडामोडींनी अधिकाधिक संतापजन्य होत आहे.

     मे महिन्यात व्हेनेझुएलात झालेल्या निवडणुकीत राष्ट्राध्यक्ष मदुरो यांनी गैरव्यवहार घडवून पुन्हा स्वतःलाच सहा वर्षांसाठी राष्ट्राध्यक्ष म्हणून घोषित केले होते. मदुरो यांच्या या निर्णयाचे लॅटिन अमेरिकेसह आंतरराष्ट्रीय स्तरावर तीव्र पडसाद उमटले होते. लॅटिन अमेरिकेतील देशांची संघटना असणार्‍या ‘लिमा’ व ‘ओएएस’ने मदुरो यांना यापुढे अधिकृत पातळीवर राष्ट्राध्यक्ष म्हणून मान्यता देणार नसल्याचा इशारा दिला. त्याचवेळी अमेरिकेनेही व्हेनेझुएलावर निर्बंध लादून राजवट बदलण्यासाठी अधिक आक्रमक कारवाईचे संकेत दिले. तरीही राष्ट्राध्यक्ष मदुरो ह्यांनी कशालाही ना जुमानता मित्र देश रशिया, चीन, इराण, क्युबा ह्यांच्या साहाय्याने आपली राजवट अधिकच सक्रिय केली आहे. 

  व्हेनेझुएलात निकोलस मदुरो यांच्या हुकुमशाहीविरोधात जनतेत तीव्र असंतोष असून अमेरिकेसह अनेक देशांनी त्यांचे नेतृत्त्व नाकारले आहे. त्याचवेळी दुसर्‍या बाजूला रशिया, चीन व क्युबासारखे देश व्हेनेझुएलाला मोठ्या प्रमाणात सहाय्य पुरवित असल्याचे समोर आले आहे.  या सहकार्यामुळेच मदुरो यांनी सत्ता राखण्यात यश मिळविल्याचे सांगण्यात येते. अमेरिकेने रशिया व चीनला यापूर्वीच व्हेनेझुएलातील हस्तक्षेप थांबविण्याचे इशारे दिले आहेत.

     व्हेनेझुएलात मदुरो यांच्या राजवटीवरील दडपण दिवसेंदिवस वाढत चालले असून त्यांना आंतरराष्ट्रीय स्तरावर असणारा पाठिंबाही कमी होत चालला आहे. रशिया, चीन, क्युबा, इराण यासारखे मोजके देश वगळले तर बहुतांश देशांनी व्हेनेझुएलातील मदुरो यांच्याशी असलेले संबंध तोडले आहेत. त्यामुळे व्हेनेझुएलातील परिस्थिती चिघळत चालली असून अन्नधान्य, औषधे, वीज यासारख्या मूलभूत घटकांची प्रचंड टंचाई निर्माण झाली आहे. 

व्हेनेझुएलांच्या आजूबाजूच्या जीवनातील सर्वात मोठी समस्या म्हणजे हायपरिफ्लेशन.  राजधानी कॅरॅकसमधील एक कप कॉफीच्या किमतीत गेल्या डिसेंबरच्या एक आठवड्याच्या तुलनेत दुप्पट 400 बॉलीव्हर्ड्स इतकी वाढ होती, तर आता दुधाची किंमत 4,500 बॉलीव्हर्ड्स आहे.

     युनायटेड नेशन्सच्या आकडेवारीनुसार, 2014 पासून आर्थिक संकटामुळे 30 दशलक्ष व्हेनेझुएलांनी देशाला सोडले आहे.  त्यापैकी बहुतेक जण शेजारच्या कोलंबियामध्ये पोहचले आहेत, तेथून काही इक्वेडोर, पेरू व चिली येथे जात आहेत तर इतर दक्षिण ब्राझीलमध्ये गेले आहेत. 

     व्हेनेझुएलामध्ये किमान वेतन 18,000 बॉलीव्हर्स आहे, याचा अर्थ असा आहे की दुधाचे एक लिटर (वर दर्शविलेले) व्हेनेझुएलाला मासिक वेतन एक चतुर्थांश खर्च होऊ शकते.

     व्हेनेझुएला नागरिकांचे सरकारबद्दलचे म्हणणे आहे की, त्यांनी आम्हाला एक खराब दर्जा दिला, अनेक व्यावसायिक संधी मिळण्यापासून रोखले आणि त्याचबबरोबर त्यांनी व्हेनेझुएलाला पुढाकार दिला नाही तर सामाजिक, आर्थिक, औद्योगिक, शैक्षणिक, विद्यापीठ, सर्व गोष्टींमध्ये मागे पाडला आहे.

     ह्या सर्व घटनेच्या पार्श्वभूमीवर, "व्हेनेझुएलाच्या राज्यघटनेने मला राष्ट्राध्यक्षपदाची सूत्रे हाती घेण्याचे अधिकार दिले आहेत, फक्त मला जनतेच्या पाठिंब्याची गरज आहे", अशा शब्दात व्हेनेझुएलातील विरोधी आघाडीचे नेते ‘जुआन गैदो’ यांनी देशात लोकशाहीवादी बंड घडविण्याचे संकेत दिले. व्हेनेझुएलात गैरमार्गाने पुन्हा राष्ट्राध्यक्षपदी आलेल्या निकोलस मदुरो यांच्याविरोधात उघड बंडाचे आव्हान देण्याची ही पहिलीच वेळ आहे. 

        लॅटिन अमेरिकेतील तब्बल १७ देशांनी मदुरो यांची राजवट स्वीकारण्यास नकार दिला असून ‘ऑर्गनायझेशन ऑफ अमेरिकन स्टेट्स’ या संघटनेने उघडपणे विरोधी आघाडीचे नेते ‘जुआन गैदो’ यांना अंतरिम राष्ट्राध्यक्ष म्हणून मान्यता देण्याची घोषणा केली आहे.

ह्या संदर्भात सविस्तरपणे वाचण्यासाठी:
वेबसाईट   - http://worldwarthird.com

ट्विटर      - @ww3Info , @NewscastGlobal


फेसबुक - Third World War, Newscast Pratyaksha

     व्हेनेझुएलाची आर्थिक स्थिरता पुनर्संचयित करण्यासाठी एक पूर्णपणे नवीन प्रणाली आवश्यक आहे; या क्षणी तेथे असलेल्या सिस्टममध्ये हे होणार नाही.   हे जाणून, संयुक्त राष्ट्राच्या उच्चायुक्त कार्यालयाने असे आरोप केले आहे की व्हेनेझुएला संयुक्त राष्ट्र मानवाधिकार आंतरराष्ट्रीय कराराच्या मानकांचे पालन करण्यास अयशस्वी ठरला आहे. 

     ह्यासर्व घडामोडींमुळे बाहेरचे जग व्हेनेझुएलाच्या आत असलेल्या समस्यांकडे लक्ष वेधून घेत आहे.  एकंदरीत युद्धजन्य स्थितीतील व्हेनेझुएलाशी मैत्रीपूर्ण संबंध असलेल्या रशिया, इराण, क्युबा आणि चीनसारख्या राष्ट्रांसह, व्हेनेझुएलाची राजकीय आणि आर्थिक अस्थिरता त्यांना देखील प्रभावित करणार ही वास्तविकता आहे.

     शांतता व स्थैर्य हे देश व देशाचे नागरिक ह्या दोघांनाही लाभणे महत्वाचे असते.  प्रत्येक देश स्वतःच्या प्रगतीसाठी झटत असतो.  देशासंबंधित घेतले जाणारे निर्णय हे त्या देशासमवेतच नागरिकांसाठी देखील तितकेच महत्वाचे असते.  देशातील निर्णायक बदलामुळे देशातील धार्मिक, आर्थिक व राजकीय परिस्थिती त्यानुसार प्रभावित होत राहते आणि हा प्रभाव प्रत्येक देशांवरही त्यानुसार होणारा असतोच.  कारण... Third World War has been started...

                                 - अनुप्रिया सावंत.

मागे पहा

थर्ड वर्ल्ड वॉर - 1 - सायबर हल्ला

थर्ड वर्ल्ड वॉर - 2 - ब्लॅक मॅजिक

थर्ड वर्ल्ड वॉर - 3- दहशतवाद व कट्टरपंथीय

थर्ड वर्ल्ड वॉर - 4 - गिलेट्स ज्यून्स " / Yellow Vest

थर्ड वर्ल्ड वॉर - 6 - जागतिक महामारी (Pandemic - COVID-19)